”Noodzakelijke waterveiligheidswerken om stad Antwerpen te beschermen tegen overstromingen”

Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken, Lydia Peeters, heeft deze namiddag een werkbezoek gebracht aan de Antwerpse Scheldekaaien. De minister bezocht zowel een afgewerkte zone aan de Gerlachekaai als de lopende werf aan de Plantinkaai waar De Vlaamse Waterweg nv momenteel de kaaimuur stabiliseert. “De 7 kilometer lange kaaivlakte is al sinds 2014 het toneel van ingrijpende werken die de stad Antwerpen moeten beschermen tegen overstromingen vanuit de Schelde bij stormtij. Dat dit geen overbodige luxe is, bewijzen de recente stormen die gepaard gingen met zeer hoge waterstanden. Per zone wordt er gewerkt met een specifieke stabilisatiemethode op maat van de toestand van de kaaimuur. Het is zeer interessant en mooi om te zien hoe dit maatwerk wordt gecombineerd met innovatieve technieken ”, zegt Vlaams minister Lydia Peeters.

Mensen vinden opnieuw hun weg naar de Antwerpse Scheldekaaien. De Gerlachekaai bijvoorbeeld, waar het openbaar domein al een grondige make over kreeg, bruist vandaag van de activiteit.Lang niet iedereen staat stil bij de noodzakelijke veiligheidswerken die aan die make-over ten grondslag liggen. Voor het openbaar domein kon worden aangepakt moest de eeuwenoude kaaimuur worden gestabiliseerd. Ook de waterkering moest met 90 cm omhoog om vandaag een voldoende hoog veiligheidsniveau te behalen tegen overstromingen vanuit de Schelde.

“De recente stormen die gepaard gingen met gevaarlijk hoge waterstanden op de Schelde en zijrivieren en waarbij ook de Antwerpse kaaivlakte onder water kwam te staan, onderstrepen de noodzaak van snelle uitvoering van deze waterveiligheidswerken. Het moet niet gezegd zijn dat de menselijke en materiële schade bij een watersnoodramp in Antwerpen enorm zouden zijn als er niet geïnvesteerd zou worden in waterbeveiliging. Klimaatverandering is nu eenmaal een feit en met Vlaanderen investeren we in die waterbeveiliging”, duidt Vlaams minister Peeters.

Nergens voldoet de meer dan 100-jaar oude kaaimuur aan de moderne veiligheidsnormen. Je ziet de scheuren, barsten en verzakkingen in de historische kaaimuren op sommige plaatsen zelfs met het blote oog. Een instabiele kaaimuur is geen geschikte wal tegen overstromingen, dit terwijl er zich al stabiliteitsproblemen voordeden bij de bouw van de kaaimuur eind 19^de – begin 20^ste eeuw. Hoog tijd dus dat deze Scheldekaaien grondig worden aangepakt. Daarom stabiliseren we sinds augustus 2014 de kaaimuren over een afstand van bijna 6 kilometer, onderverdeeld in zeven deelzones. In elke zone ontwikkelen we een specifieke stabilisatiemethode op maat van de toestand van de kaaimuur en in functie van het toekomstige gebruik. De meest urgente zones bevinden zich in het zuidelijk deel van het projectgebied, daar waar de Boomse Klei in de ondergrond het meest dagzoomt.

Maar ook de waterkering wordt aangepakt. Na de stormvloed van 1976 kreeg Antwerpen een betonnen waterkeringsmuur op de kaaien. Met stalen rolpoorten behoedt die de stad bij stormtij voor gevaarlijke waterpeilen. Door de klimaatverandering is het risico op overstromingen sindsdien alleen maar toegenomen. Volgens het Vlaamse Sigmaplan moet de waterkering met 90 cm worden verhoogd om de stad ook de komende honderd jaar tegen overstromingen te beschermen.

Dat mag niet ten koste gaan van de band met de stroom. Daarom integreren we de waterkering op een slimme manier in het openbaar domein. De waterkering krijgt grotendeels de vorm van een vaste constructie: bijvoorbeeld een stedelijke dijk en waar minder ruimte is waterkeringsmuren. Op Nieuw Zuid en Droogdokken integreren we de waterkering in een nieuw park of stadstuinen. In het centraal deel bekijken we of integratie in bestaande gebouwen haalbaar is. Zo is een vaste waterkering al geïntegreerd in het nieuwbouwgedeelte van het Steen. Daarvoor werken we nauw samen met de Stad Antwerpen.

Waar staan we vandaag?
In 2021 stabiliseerden we de Orteliuskaai, de Jordaenskaai en de Sint-Michielskaai. Sinds de start van de werken in augustus 2014 is zo’n 3.000 meter kaaimuur gestabiliseerd. Daarmee is ongeveer de helft van de Antwerpse kaaimuren vandaag reeds structureel aangepakt en klaar voor de verdere inrichtingswerken van het Masterplan. Naast 3.000 meter kaaimuur is ongeveer 1.300 meter waterkering gebouwd. Als de lopende werven op de Plantinkaai (waar we de kaaimuur stabiliseren) en de Sint-Michielskaai (waar we de waterkering verhogen) afgerond zijn, komen hier nog honderden meters bij. Ook een nieuwe Belvédère als eerste onderdeel van het toekomstige Droogdokkenpark en de nieuwe overslagkade ter hoogte van Blue Gate Antwerp werden de voorbije jaren reeds gerealiseerd.

“De Vlaamse overheid heeft tot nu toe ruim 140 miljoen euro geïnvesteerd in dit grootschalige Antwerpse Scheldekaaienproject. Investeringen die nodig zijn om de stad Antwerpen te beschermen tegen de krachten van de natuur. Het project maakt deel uit van het Sigmaplan waarbij we Vlaanderen beter willen beschermen tegen overstromingen van de Schelde en haar zijrivieren en tegelijk de waardevolle Scheldenatuur een boost geven”, zegt minister Peeters.

De komende tijd staat van alles te gebeuren. In 2022 stabiliseren we het resterend stuk Plantinkaai. En leggen we het stuk tussen de Scheldestraat en de Sint-Michielsstraat opnieuw aan. Hierbij trekken we het park en de open ruimte langs het water verder door. We werken aan het ontwerp van de waterkering op de Jordaenskaai en de Orteliuskaai. Die zal deels vast en deels mobiel (dichter bij de Schelde) zijn en geïntegreerd worden in het openbaar domein. Zo kunnen er op de grote kaaivlakte activiteiten georganiseerd worden. Langs Nieuw Zuid stabiliseerden we al 660 meter kaaimuur. In 2022 volgt de rest, tot aan de Kennedytunnel. Een technische uitdaging, want de monding van het Kanaal Der Krijgsgronden vraagt om een oplossing op maat. Ook werken we het ontwerp voor de nieuwe waterkering en openbaar domein af. In 2023 hopen we te starten met de uitvoering hiervan.