Aantal ongevallen aan overwegen en aantal spoorlopers daalt lichtjes in 2023, maar veel grotere impact voor het treinverkeer

In 2023 daalde het aantal ongevallen aan overwegen (31 ongevallen, 6 doden) en het aantal meldingen van spoorlopen (632 meldingen, 5 doden) lichtjes in vergelijking met 2022. Maar de impact hiervan voor het treinverkeer is enorm toegenomen: vorig jaar was er dagelijks 12u30 vertraging door ongevallen aan overwegen* én spoorlopen** samen, dit is een verdubbeling ten opzichte van 2021 (2022 ligt in de lijn van 2023). Daarom lanceert Infrabel een globaal actieplan om de spoorveiligheid verder te verhogen en zo ook stapsgewijs de stiptheid te verbeteren. Twee nieuwe maatregelen hiervan zijn de verdere uitrol van LED-verlichting aan slagbomen voor een nog betere zichtbaarheid aan overwegen en het aanbrengen van stickers met “het oproepnummer 1711 voor noodgevallen” aan alle publieke overwegen.

*Ongevallen aan overwegen = aanrijding tussen een trein en een voertuig of (zwakke) weggebruiker aan een overweg

**Spoorlopen = mensen die in of langs de sporen lopen en het spoor oversteken waar dit verboden is (ook in stations)

Actieplan: een multidisciplinaire aanpak

Het gezamenlijk doel van het actieplan berust op verscheidene pijlers: enerzijds ‘voorkomen’ van incidenten via sensibilisering en preventie; anderzijds ‘behandelen’ via repressie en een snellere afhandeling van incidenten op het spoor via een nauwe samenwerking met politie, justitie, hulpdiensten, begrafenisondernemers. Daarnaast doet Infrabel een oproep aan iedereen om vanuit verschillende domeinen dit sociaal-maatschappelijke fenomeen samen aan te pakken (o.a. via controleacties door Spoorwegpolitie, lokale politie en Securail) én aan weggebruikers en burgers om altijd de veiligheidsregels aan overwegen, in stations en langs het spoor te willen respecteren.

1. OVERWEGEN: 31 ongevallen waarvan bijna 1/3 in november en december

Ongevallen aan overwegen = aanrijding tussen een trein en een voertuig of (zwakke) weggebruiker aan een overweg

Vorig jaar waren er 31 ongevallen aan overwegen waarbij 6 dodelijke slachtoffers en 5 gewonden vielen. Dit is vergelijkbaar met 2022 (32 ongevallen en 11 doden) en in lijn met de dalende tendens de laatste jaren (zie ook grafiek)… maar de tol blijft heel zwaar want elk slachtoffer is er een te veel.

Tijdens de laatste week van november gebeurden er liefst 4 ongevallen waarbij 2 dodelijke slachtoffers vielen. Een voetganger, fietser of auto die nog snel wil oversteken terwijl de lichten op rood staan en de slagbomen omlaag zijn… het is de rode draad die we in de ongevallen het voorbije jaar zien. Bovendien waren november (5) en december (4) goed voor 29% van de ongevallen (9 van de 31), vandaar de oproep om altijd de verkeerscode na te leven en om bij winterweer ook steeds voorzichtig te zijn in de buurt van overwegen en het spoor.

Nieuwe maatregel: sticker met noodnummer voor gevaarlijke situaties

Aansluitend op de eerdere sticker met de “identiteitskaart” van een overweg (nummer van overweg en spoorlijn, straatnaam en gemeente), zal Infrabel dit jaar een nieuwe sticker bevestigen aan alle publieke overwegen. Die omvat het nieuwe oproepnummer 1711 om de verkeersleiding van Infrabel rechtstreeks te contacteren bij gevaarlijke situaties. Op die manier kunnen onze teams nog sneller ingrijpen om het treinverkeer stil te leggen en tussen te komen op het terrein wanneer er zich een incident zou kunnen voordoen. Eén belangrijke boodschap blijft hierbij steeds van toepassing: breng eerst jezelf in veiligheid en verlaat onmiddellijk de overweg en het spoordomein!

Nieuwe maatregel: verdere uitrol van LED-verlichting voor nog betere zichtbaarheid

Daarnaast zal Infrabel in 2024 ook het proefproject met LED-verlichting op de slagbomen van de overwegen verder uitrollen. Deze LED-verlichting zorgt voor meer zichtbaarheid aan overwegen en zijn een aanvullend hulpmiddel om lokaal de verkeersveiligheid - voor alle weggebruikers en in het bijzonder de automobilisten - nog verder te verhogen. Momenteel zijn er 20 overwegen in België met deze LED’s en daar zien we een positieve tendens en een verbeterd gedrag van de weggebruikers, zo blijkt uit de analyse van Vias Institute. Het doel is om de komende 10 jaren 176 extra overwegen hiermee uit te rusten (in 2024: 20 overwegen). De overwegen waar er LED’s worden geïnstalleerd, zijn die waar er veel slagbomen en overweginstallaties worden aangereden, waar er verkeerongevallen gebeuren, en aan drukke wegen.

Ongevallen: het vaakst met een voertuig en met buurtbewoners

Van de 31 ongevallen in 2023 gebeurden er 25 op de klassieke spoorlijnen tegenover 22 in 2022. In 2023 gebeurden 6 ongevallen op goederenlijnen in havengebied tegenover 10 in 2022. De laatste jaren zien we een daling van het aantal ongevallen aan overwegen, zowel in niet havengebied als in havengebied. Bij 25 ongevallen (81%) was een wegvoertuig betrokken waarbij 2 doden vielen. 6 ongevallen (19%) gebeurden met zwakke weggebruikers met 4 dodelijke slachtoffers (2 voetgangers en 2 fietsers). Wat steeds opvalt bij analyse van de cijfers is dat ‘de ongevallen buiten havengebied’ voornamelijk (ongeveer 75%) gebeuren met buurtbewoners die in de omgeving van de overweg wonen en foutief denken dat hun niets kan overkomen. Meer kerncijfers vindt u in bijlage van persbericht.

Respecteren van verkeersregels en permanente sensibilisering

Het niet respecteren van verkeersregels*** (en de signalisatie: rode lichten, slagbomen, bel) blijft de hoofdoorzaak (+/- 55%) van ongevallen aan overwegen en vormt een probleem in onze samenleving. Maar bijna even belangrijk is onvoorzichtig gedrag (+/- 35%) van weggebruikers die de overweg nog proberen over te steken terwijl de verkeerssituatie dit niet meer toelaat of die fout afdraaien en zich vastrijden. Ten slotte is er de impact van de weersomstandigheden (zon, regen of mist – ongeveer 10%) waardoor men de situatie aan de overweg niet goed inschat.Infrabel blijft daarom verder inzetten op sensibilisering (o.a. via educatieve programma’s en spellen voor scholen) en heeft onlangs ook een nieuwe digitale campagne rond spoorveiligheid gelanceerd. Binnenkort wordt er ook een enquête afgenomen bij de Belgen over risicogedrag op en rond sporen en aan overwegen.***Overtredingen aan overwegen kunnen boetes opleveren van 320 tot 4.000 euro, een intrekking van het rijbewijs en een rijverbod voor een periode van 8 dagen tot 5 jaar. De overtreders moeten ook een schadevergoeding betalen voor de opgelopen schade en de minuten vertraging voor het treinverkeer.

Sinds 2005 zijn er 451 overwegen minder

In 2023 werden er 12 overwegen afgeschaft en/of vervangen op spoorlijnen in dienst en kwamen er 3 overwegen in de Gentse haven bij (om er de veiligheid op het terrein te verhogen). Het Belgisch spoornet is een van de drukste in Europa en telt vandaag (op 1/01/2024) 1.621 overwegen. Sinds de oprichting van Infrabel in 2005 zijn er 451 overwegen minder op het Belgische spoornet. Waar mogelijk wil Infrabel overwegen vervangen door mobiliteitsalternatieven (brug, tunnel, parallelweg, fietspad). Dit gebeurt steeds in nauw overleg met de lokale besturen van steden en gemeenten. Bovendien werkt Infrabel aan een verdere objectivering om de af te schaffen overwegen te prioriteren op basis van criteria zoals ongeval-gevoeligheid, maar ook omgevingsfactoren zoals scholen, … .

Infrabel voert ook vernieuwingswerken uit en verbetert de signalisatie en zichtbaarheid van overwegen in samenspraak met de wegbeheerder. In 2023 heeft Infrabel ongeveer 32 miljoen euro geïnvesteerd (met tussenkomst van Europese subsidies) in de vervanging én vernieuwing van de overwegen. Samen met de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer werkt Infrabel stapsgewijs verder aan een nog hogere veiligheid van de overwegen.2023: dagelijks 2u25 minuten aan vertragingen wat bijna een verdubbeling is t.o.v. 2021

Behalve de menselijke drama’s veroorzaakten de incidenten aan overwegen ook storingen en vertragingen voor het treinverkeer. In 2023 waren er 324 incidenten (= ongevallen + voorvallen zoals een afgereden slagboom of bovenleiding + verkeersongevallen vlakbij een overweg) die samen voor een vertraging van 52.925 minuten hebben gezorgd of gemiddeld 2u25 vertraging per dag. Dit is een stijging in vergelijking met 2022 toen er 349 incidenten waren (gemiddeld 1u47 per dag) en een bijna verdubbeling t.o.v. 2021 (gemiddeld 1u18 per dag) (zie ook grafiek voor evolutie van de voorbije jaren).

2. SPOORLOPEN: 632 meldingen vorig jaar, maar dagelijks 10u vertraging voor treinverkeer

Spoorlopen = mensen die in of langs de sporen lopen en het spoor oversteken waar dit verboden is (ook in stations)

In 2023 waren er 632 meldingen van spoorlopen waarbij 5 doden en 4 zwaargewonden vielen. Dit is vergelijkbaar met 2022 toen er 649 meldingen waren (6 doden, 1 zwaargewonde), en in lijn met de dalende tendens sinds 2018 al stellen we de laatste 2 jaren opnieuw een lichte stijging vast (zie grafiek voor de evolutie). De belangrijkste oorzaken (samen goed voor 90%) blijven het nemen van een kortere weg, wandelen langs de sporen, en afspreken (verzamelplaats) in de buurt van het spoor.

Spoorlopers heb je in heel België (zie grafiek), maar vorig jaar waren bijna de helft van de meldingen in Vlaanderen (309), ongeveer 1/3 in Wallonië (213) en de rest in Brussel (110). Het meeste spoorlopen gebeurt in volle baan dus tussen 2 stations (60%), maar ook in de stations gebeurt dit frequent(er) (30%) en tenslotte aan overwegen (10%).De dalende tendens van het aantal spoorlopers sinds 2018 komt mede door het beveiligen van de zogenaamde hotspots (44 in volle spoor en 51 in stations). Dit zijn locaties waar er meer spoorlopers zijn dan op andere plaatsen. Infrabel zet hier in op infrastructuurmaatregelen zoals onder meer afsluitingen langs het spoor, omheiningen in tussenspoor, betonblokken, struikelmatten in de buurt van overwegen, ontradende camera’s tegen indringers, perronverhogingen in stations, … . Daarnaast gebeuren er geregeld controleacties tegen spoorlopers door Securail en politie (overtreders worden bestraft met boetes van 300 euro en 500 euro bij recidive). Verder sensibiliseert Infrabel via educatieve lespakketten en spellen de schoolkinderen en er zijn ook bewustmakingsacties.

In 2023 hebben spoorlopers - ruim 40% gebeurt tijdens de avondspits - in totaal voor 217.385 minuten vertraging gezorgd of gemiddeld bijna 10 uur vertraging per dag. Het treinverkeer moet dan worden onderbroken of er wordt stapvoets gereden tot de persoon uit de sporen is. Dit is een lichte stijging in vergelijking met 2022 toen er 213.409 minuten vertraging waren. Maar het is een verdubbeling ten opzichte van 2021: 108.988 minuten vertraging of dagelijks bijna 5 uur vertraging (zie ook grafiek).

Foto copyright Infrabel